O tym, że stosowanie przemocy fizycznej ma negatywny wpływ na dzieci wie już prawie każdy. O wzroście świadomości skutków stosowania przemocy fizycznej wobec osób poniżej 20 roku życia świadczą  ostatnie badania CBOS, z których wynika, że zdaniem 61% badanych wobec dzieci nie powinno się stosować kar fizycznych. Jeszcze 7 lat temu pogląd ten podzielało tylko 51% badanych. 

Zastanawiające jednak jest dopuszczanie pewnych form przemocy fizycznej, jako właściwych w stosunku do dzieci. 61% respondentów uważa stosowanie klapsów za właściwą formę dyscypliny wychowawczej w odpowiednich sytuacjach. Ostatnia wypowiedź rzecznika praw dziecka Mikołaja Pawlaka uprawomocnia stosowanie takiej formy dyscypliny wychowawczej wobec dzieci. Rzecznik daje do zrozumienia, że tego rodzaju działanie jest zasadne.

Czy faktycznie klapsy są ok, a wręcz powinny być stosowane w sytuacjach, kiedy dzieci są nieposłuszne? To co wydaje się najbardziej zastanawiające to, dlaczego duża część społeczeństwa odróżnia klapsy od innych form stosowania przemocy fizycznej wobec dzieci. Klapsy stanowią naruszenie integralności fizycznej dziecka, ponieważ z definicji są uderzeniem otwartą dłonią lub przedmiotem w pupę dziecka. Większość osób, które bronią stosowania tej formy dyscypliny powołuje się na własne wychowanie, twierdząc, że jako dziecko otrzymywali klapsy i żaden sposób im to nie zaszkodziło. Z logicznego punktu widzenia trudno jest jednak dowieść tego, że faktycznie stosowanie klapsów przyczyniło się do tego, że są teraz porządnymi ludźmi, bo na to kim są miało wpływ więcej czynników. Na pewno jednak istnieje wysoka zależność pomiędzy dostawaniem klapsów w dzieciństwie, a przyzwoleniem na taką formę przemocy w stosunku do własnych dzieci. Badania wykazują, ze osoby, które otrzymywały klapsy w dzieciństwie mają tendencję do wymierzania takich form dyscypliny swoim dzieciom (Simons, Wurtele „Relationship between Parents use of corporal punishment and their children’s endorsement of spanking and hitting other children”). Kulturowe i rodzinne przyzwolenie na taką formę dyscypliny wobec dzieci sprawia, że trudno jest ją przerwać, a nawet podważyć jej zasadność.

Konsekwencje klapsów

Na szczęście dysponujemy badaniami, które w dość jasny i przejrzysty sposób zwracają uwagę na wpływ klapsów na dzieci, stąd specjaliści są zgodni, że klapsy jako forma przemocy fizycznej nie powinny być stosowane. Blisko 88 empirycznych badań (Zolotor, Robinson, Runyan, Barr, Murphy w: „The emergence of spanking among represenative sample of children under 2 years of age in North Carolina”) dowodzi, że stosowanie klapsów powoduje:

• internalizację takiego sposobu zachowania
• wzrost agresji, wzrost zachowań antyspołecznych
• gorsze zdrowie psychiczne (wyższe ryzyko zaburzeń nastroju, zaburzeń lękowych i zaburzeń osobowości)
• wyższe ryzyko bycia ofiarą przemocy 
• negatywną relację pomiędzy dziećmi a rodzicami

Podstawowym przekazem, które dziecko otrzymuje dostając klapsa, to informacja, że silniejszy ma prawo uderzać, a przemoc fizyczna stanowi właściwą formę rozwiązywania konfliktów, w dodatku wobec tej zasady nie ma żadnych wyjątków i można uderzyć nawet bliską osobę. Dzieci dostające klapsy częściej stosują przemoc wobec rodzeństwa i rówieśników, a także mają tendencję do aspołecznych zachowań. Już jako osoby dorosłe często wykazują zachowania agresywne lub wprost przeciwnie wchodzą w rolę ofiar. W akcie wymierzania klapsa jest zawarty komunikat, że dziecko jest na tyle „nie ok”, że rodzic ma pełne prawo naruszyć jego integralność fizyczną. Doświadczenie bycia bezbronnym wobec przemocy ze strony najbliższych obiektów sprawia, że takie dzieci jako dorosłe osoby dopuszczają, że ktoś inny może stosować wobec nich przemoc, lub one same mogą wejść w rolę oprawców.

Przemoc powoduje lęk dziecka przed rodzicem

Stosowanie klapsów jest oparte na wychowaniu w oparciu o strach dziecka wobec rodzica, a posłuszeństwo dziecka jest wzmacniane poprzez budzenie w dziecku lęku. Propagatorzy klapsów często zwracają uwagę na ich efektywność. Badania dowodzą jednak, że pomimo krótkotrwałej efektywności (dziecko posłusznie wykonuje polecenie rodzica), mają negatywne długofalowe konsekwencje. Przede wszystkim dziecko zaczyna się bać rodzica, który przestaje być dla niego bezpieczną przystanią, co bezpośrednio przekłada się na styl przywiązania dziecka do rodzica. Od stylu przywiązania dziecka wobec rodzica zależy stopień budowania satysfakcjonujących relacji z ludźmi w dorosłym życiu. Dziecko posiadające opiekuna, który umie dostroić się do jego potrzeb, czyli zachować balans pomiędzy dawaniem wsparcia dziecku a zachęcaniem go do eksploracji świata, nie obawia się bliskości z innymi ludźmi, ponieważ jest wyposażone w sposoby zadbania o siebie. Dziecko otrzymujące klapsy zaczyna się bać rodzica, co przekłada się na nieefektywny styl funkcjonowania w relacjach w dorosłym życiu.

Interesujący wydaje się również fakt, że dorośli stosujący tę formę przemocy wobec dzieci mają niższe wykształcenie, niższy statut materialny i wyższy poziom stresu, co sprawia, że w sytuacji dawania klapsa często wyładowują się na dziecku i klapsy stają się coraz silniejsze, co bezpośrednio zagraża zdrowiu i życiu dziecka. Ten wniosek wyraźnie pokazuje jak istotna jest właściwa psychoedukacja w tym zakresie, ponieważ może się ona bezpośrednio przyczynić do ochrony zdrowia i życia dzieci oraz może przerwać krąg przemocy w rodzinie.

Zamiast uzasadniać tę formę przemocy, ważniejsze staję się wyposażenie rodziców w wiedzę o tym, czego potrzebuje ich dziecko na każdym poziomie własnego rozwoju. Jeżeli rodzice sami doświadczyli przemocy w dzieciństwie istotnym elementem może być psychoterapia, która pozwoli przepracować poczucie własnej bezsilności, które prowadzi do obierania roli sprawcy czy ofiary. Świadomość tego kim jestem i czego nie otrzymałem jako dziecko, może realnie wpłynąć na to, żebym w swoim dziecku zobaczył realną osobą i reagował zgodnie z jej potrzebami.

Bibliografia:

• Bert Powell, Glen Cooper, Kent Hoffman, Rob Marvin „Krąg ufności”; Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego; Kraków 2015.
• Dominique A. Simons, Sandy Wurtele; „Relationship between Parents use of corporal punishment and their children’s endorsement of spanking and hitting other children” in Child Abuse & Neglect 34 (2010) 639-646.
• Adam Zolotor, T. Walker Robinson, Desmond K. Runyan, Ronald G. Barr, Rober A. Murphy; “The emergence of spanking among a representative sample of children under 2 years of in North Carolina” in: frontiers in psychiatry 24 June 2011, doi: 10.3389/fpsyt.2011.00036.